Szanujmy własne dzieci
Każdy człowiek już od dnia narodzin ma prawo do bycia sobą. To, co go wyróżnia spośród innych to niepowtarzalna osobowość, zainteresowania, talenty, temperament. Aby wyrósł na pewnego siebie, wrażliwego i odpornego na stres człowieka, powinien spotykać się z uznaniem dorosłych. Okazywanie dziecku szacunku to także najskuteczniejszy sposób uczenia go poszanowania praw innych ludzi. Szacunek dla malucha i rodzicielski respekt mogą iść w parze. Zachowujemy zasady i konsekwencję, ale pamiętamy o sposobie wypowiadania się. Forma, ton czy kontekst wypowiedzi decyduje o tym, czy maluch poczuje się szanowany.
1. Szacunek do ciała i intymności
- Bicie dziecka nie przynosi żadnych rezultatów wychowawczych. Maluch, czekając w napięciu na lanie, nie wyciąga ze swojego postępowania wniosków. Dusi w sobie żal i złość do rodziców, co prowadzi nie tylko do nieposłuszeństwa, ale i nerwicy, depresji, czy opóźnień w rozwoju. Przemoc rodzi wynikającą ze strachu uległość i wycofanie, lub prowokuje bunt, który jest źródłem agresywnego i wrogiego nastawienia wobec otoczenia. Bite dzieci w przyszłości są lękliwie lub agresywnie nastawione i uczuciowo wycofane, mało wrażliwe. Zamiast kar fizycznych, lepiej stosować inne „mądre” kary, np. zakazy wykonywania ulubionych działań.
- Nie powinno się dziecka głaskać, całować, przytulać, albo zmuszać do przytulania lub całowania innych ludzi – bez jego zgody. Dzieci zmuszane do okazywania fizycznej bliskości mogą być bardziej narażone w przyszłości na seksualną przemoc, a wieku dorastania mają kłopoty z odmawianiem seksu. Jeśli na próby przytulenia dziecko wykręca się lub mówi „nie”, pozwól mu odejść. Nie besztaj go za odmowę i nie zawstydzaj.
- Publiczne roztrząsanie intymnych problemów malca, np. kłopotów z siusianiem, może sprawić, że poczuje się upokorzony. Podobnie, gdy np. każemy mu się przebierać przy obcych ludziach. Dziecko już od urodzenia jest istotą seksualną i potrzebuje chronić swoją intymność.
2. Szacunek dla godności.
- Błędem jest porównywanie osiągnięć, uzdolnień, pragnień czy wyglądu dziecka do innych. Takie zachowanie uczy, że na miłość trzeba zasługiwać szczególnymi osiągnięciami, że inni są lepsi.
- Używanie ocen i wyzwisk dotkliwie rani dziecięce poczucie wartości. Jeśli za rozlaną herbatę dziecko zostaje nazwane „niezdarą”, a za dwóję w szkole „leniem” czy „głupkiem”, przekonuje się, że nie warto się starać, skoro „jestem taki okropny”.
Oceny i porównania obniżają samoocenę; takie dzieci mają niewygórowane ambicje, zadowalają się „okruchami”, lub przeciwnie, stają się chorobliwymi perfekcjonistami- zarówno w życiu zawodowym, jak i prywatnym. Łatwo załamują się pod wpływem porażek. Są bardziej podatne na stres. Wystarczy, że zamiast ogólnej krytycznej oceny dziecka skupisz się na skrytykowaniu zachowania i wyrazisz nadzieję na poprawę, np. „jestem zawiedziona, że dostałeś jedynkę. Wierzę, że jesteś w stanie poprawić tą ocenę. Wystarczy, że więcej popracujesz”, lub „nie podoba mi się, że grasz w piłkę, gdy herbata jest na stole. Możesz zrobić krzywdę sobie i innym. Nie rób tego więcej.” Jeśli ciśnie ci się na usta porównanie do innego dziecka, powiedz po prostu; „bardzo zależy mi, żebyś sprzątał swoje zabawki. Kiedy wszyscy domownicy sprzątają po sobie, cała rodzina jest w dobrym humorze, nikt na nikogo nie krzyczy.”
3. Szacunek dla tajemnic i zobowiązań.
Jeśli dziecko powierza ci swoje sekrety, okazuje swoje zaufanie. Kiedy powtarzasz to komuś innemu, odbierasz mu emocjonalne bezpieczeństwo. Podobnie- gdy wycofujesz się ze złożonych obietnic, albo o nich zapominasz, bądź też ciągle je przekładasz („poootem się pobawimy”), dziecko traci do ciebie zaufanie. Będzie coraz rzadziej wtajemniczało cię w swoje życie i coraz mniej od ciebie wymagało, aż w wieku dojrzewania okaże się, że woli towarzystwo znajomych lub …ucieczkę w narkotyki, czy alkohol.
Nigdy nie składaj deklaracji, jeśli nie jesteś w stanie się z niej wywiązać, a jeśli już nawalisz, przeproś dziecko i powiedz, że postarasz się już więcej tak nie robić.
4. Szacunek dla poglądów i opinii.
Dziecko lubi wypowiadać sądy i opinie lub dzielić się nabytą wiedzą o świecie już od najmłodszych lat. W ten sposób się rozwija i nabiera przekonania co do własnych możliwości intelektualnych. Jeśli go krytykujemy lub uciszamy, kiedy wypowiada własne zdanie, może w przyszłości stać się nieśmiały. Może także wolniej pracować umysłowo w szkole, bojąc się popełnienia błędu. Nawet, gdy to, co mówi maluch mija się z prawdą lub jest śmieszne, nie krytykuj go słowami „pleciesz bzdury”, „ale głupoty”. Powiedz: „Nie słyszałam o tym. Skąd to wiesz? Ja myślę, że…”
- Jeśli słyszysz niepokojące słowa, np. „Pani w przedszkolu jest głupia”, nie kwituj od razu słowami „Nie wolno tak mówić!”, bez rozpatrzenia powodów tego zajścia. Warto zapytać malucha, dlaczego tak uważa. Być może wydarzyło się coś, czego dziecko nie umie dokładnie opisać, np. pani krzyczała. Dopiero wiedząc, w czym rzecz, można wytłumaczyć malcowi, dlaczego nie wolno używać obraźliwych określeń.
5. Szacunek dla wyborów.
- Biorąc pod uwagę potrzeby, zainteresowania i możliwości dziecka, okazujemy mu szacunek. Zamiast realizować własne ambicje, np.posyłać malca na naukę wczesnego czytania, angielski, pianino, pytajmy, co lubi robić, obserwujmy, czym się interesuje. Może wolałaby w tym czasie grać z kolegami w piłkę? Dzieci przeciążone wyborami rodziców mają rywalizacyjne nastawienie do rówieśników. Myślą, że muszą zasługiwać na uznanie dorosłych specjalnymi osiągnięciami. W przyszłych związkach uczuciowych mogą być wykorzystywane lub same wykorzystywać partnerów.
- Pozwólmy dziecku na dokonywanie wyborów, np. koloru ubrania, czy jego fasonu, produktów żywnościowych (nie mówimy o fast-foodach), czy znajomych. Możliwość podejmowania samodzielnych decyzji rozwija i dowartościowuje dziecko, o ile rzecz jasna z powodu braku doświadczenia nie zagrażają one jego własnemu bezpieczeństwu i zdrowiu lub bezpieczeństwu otoczenia. Dzieci, które podejmują decyzje są odważne, chętnie się uczą, a w przyszłości świetnie chronią swoje prawa, zarówno w życiu zawodowym jak i w pracy.
6. Szacunek do uczuć.
Każdy człowiek, także mały, odczuwa złość, zniechęcenie, wstyd, smutek, strach, podobnie jak ekscytację i radość. Czasem odmawiamy mu tego prawa, mówiąc np. „Uspokój się natychmiast!”- kiedy płacze, „Nie ma się czego bać”- gdy widzi pająka, „Nie przesadzaj, przecież to nie boli”- kiedy się uderzy.
Dzieci reagują emocjonalnie o wiele mocniej i częściej niż dorośli. 3-4-latek jeszcze nie umie tłumić uczuć, ani robić dobrej miny do złej gry. Emocjami poznaje świat. Jeśli mu tego zakażesz, spowolnisz go w rozwoju. Oczywiście, nie można pozwolić na to, by dziecko zachowywało się w sposób, który rani innych, rzecz jednak nie w tym, by tłumiło uczucia, ale by uczyło się wyrażać je w sposób, który jest do zaakceptowania dla innych. Dzieci z rodzin, w których rodzice nie szanują uczuć dziecka, są bardziej zakompleksione i niepewne siebie. W dorosłym życiu mają trudności w wyrażaniu uczuć, także tych pozytywnych.
Kiedy dziecko się złości, powiedz: „widzę, że to cię zezłościło. To całkiem zrozumiałe. Lepiej jednak, jeśli zamiast krzyczeć i kopać, powiesz jestem zły”, a gdy chlipie z bólu, po prostu go przytul i powiedz: „zaraz przestanie” i odwróć jego uwagę np. zabawą.
