Na kim w pierwszej kolejności wzoruje się dziecko? Oczywiście, na rodzicach. Oczekuje od nich drogowskazów i wzorów postępowania, aby stać się dorosłym. Od nich w dużym stopniu zależy, jakim będzie człowiekiem: jak będzie myślał, czuł, oceniał i jakich wyborów dokona w przyszłości. Do pewnego czasu dziecko bezkrytycznie kocha rodziców, ponieważ jeszcze nie potrafi oceniać. Rodzic nie musi zabiegać o swój autorytet, czyli szacunek, poważanie i zaufanie. U progu dorastania młody człowiek potrzebuje bohatera, idola, którego mógłby naśladować. Jeśli rodzic nie ma czasu, czy serca, nie można na nim polegać, dziecko szuka innych wzorów do naśladowania, niestety nie zawsze dla niego dobrych. Kiedy około 14 roku życia pojawia się kryzys zaufania, autorytet rodzica przechodzi ciężka próbę. Bunt jest naturalnym etapem życia. Dziecko podważa autorytet rodziców, jego opinie, wartości i zachowania, głównie dlatego, że chce udowodnić swoją świeżo odkrytą samodzielność, niezależność, umiejętność krytycznego myślenia. Kryzys nasila się między 15 a 16 rokiem życia. Wtedy rodzice dowiadują się, ile warte były ich wychowawcze starania. Jednym słowem: w wieku dorastania dzieci krytycznie analizują swoje dotychczasowe kontakty z rodzicami, poddają ich autorytet w wątpliwość, żeby w końcu jako ludzie dorośli ostatecznie potwierdzić go lub odrzucić. Jeśli rodzice od dawna popełniali błędy, teraz zostaną surowo ocenieni. Wiele zależy też od samej postawy rodziców w tym trudnym dla całej rodziny czasie: przez nieopatrzne zachowania czy słowa mogą stracić posiadany już autorytet, lub w ostatniej chwili na ten autorytet zasłużyć.
Co jest najważniejsze w budowaniu autorytetu?
- zachowuj spójność między tym, czego od dziecka oczekujesz, a swoim własnym zachowaniem. Dziecko jest wyczulone na fałsz i uczy się przez obserwacje, np. jeśli mówisz „czytaj książki”, a sam stronisz od czytania, nie zaszczepisz w dziecku pasji do nauki.
- bądź sprawiedliwy w ocenach i konsekwentny. Jeśli raz podjąłeś decyzję według ciebie sprawiedliwą, zwłaszcza w sprawach dotyczących dziecka (kary, nagrody), nie zmieniaj jej. Konsekwencja to dla niego znak, że wiesz co robisz i że nie można tobą manipulować. Ustalając własne granice, uczysz dziecko tego samego.
- miej zasady. Jeśli masz swój własny system wartości i kierujesz się niezmiennymi zasadami, dziecko wierzy, że twoje decyzje są sprawiedliwe. Jesteś dla niego opoką bezpieczeństwa. Dzięki temu uczy się podejmowania decyzji, ale i odpowiedzialności za porażki. Jeśli zmieniasz zdanie w ważnych sprawach pod wpływem impulsów, mody, chęci zysku, czy innych korzyści, dziecko jest zdezorientowane. Autorytet to poczucie bezpieczeństwa, jaką daje mu przewidywalna postawa rodziców.
- bądź obecny podczas ważnych momentów w życiu dziecka. Nie kłam i nie obiecuj pochopnie, nie mając pewności, że dotrzymasz słowa. Jeśli dziecko może na tobie polegać-pokazujesz mu, że traktujesz go poważnie i szanujesz jego uczucia.
Jak wspierać swój autorytet?
Rodzic z autorytetem myśli o potrzebach dziecka i zaspokaja je w miarę możliwości. Interesuje go to, czy dziecko jest syte, ubrane, bezpieczne, jak sobie radzi w szkole i czy jest lubiane przez inne dzieci. Ma czas na wspólne zajęcia, zabawy. Ale równie ważny jest emocjonalny kontakt. Jeśli starasz się być przyjacielem dziecka, interesuje cię, co ono myśli, czuje, czego chce, często z nim rozmawiasz, twój autorytet się umacnia. Partnerskie podejście zaszczepia w dziecku wiarę w siebie, odwagę i konsekwencję w dążeniu do celów, samodzielność działania, myślenia, twórczą inicjatywę. Odpowiedzialna postawa za sprawy rodziny także wpływa na nastawienie dziecka.
Ojciec jest dla syna autorytetem numer 1, bo chce wiedzieć, jak zostać mężczyzną, ojcem, mężem. Córka oczekuje natomiast od matki, że nauczy ją, jak być kobietą, matką, żoną. Ale sama obecność rodzica nie wystarczy, aby dziecko chciało się uczyć od niego życiowych ról. Dorośli mężczyźni dobrze przystosowani społecznie, którzy odnoszą sukcesy, mieli ojców, którzy obdarzali ich przyjaźnią i zaufaniem, byli opiekuńczy i poświęcali im wiele czasu. Ci gorzej przystosowani pochodzą z reguły z rodzin, w których rodzice żyli ze sobą niezgodnie, ojciec zaś był albo mało opiekuńczy, albo słaby psychicznie.
Jakie błędy popełniamy najczęściej?
Koncentrujesz się na zaspokajaniu potrzeb materialnych dziecka, zapominając o jego uczuciach. Zamiast autorytetu, możesz otrzymać najwyżej wdzięczność.
Stawiasz sobie i dziecku wysokie poprzeczki. Kładziesz nacisk na ciągły rozwój, sukcesy, zdobycie prestiżu. Jeśli kierują tobą wyłącznie ambicje, dziecko będzie cię podziwiać jak niedościgły wzór, ale prawdziwym wzorem nie będziesz.
Bezgranicznie poświęcasz się dziecku, otaczasz go ochronnym parasolem, wyręczasz, jesteś na każde jego skinienie. Nadopiekuńczość niestety nie idzie w parze z autorytetem.
Próbujesz wymusić na dziecku posłuch i szacunek. Dziecko będzie się ciebie bało, ale nie szanowało.
Jak przetrwać okres buntu
Czas dojrzewania dziecka to sprawdzian rodzicielskiego autorytetu. Warto pamiętać:
- Zastosuj wobec dziecka taryfę ulgową w tym trudnym czasie; nie dawaj się sprowokować do kłótni, wiedząc, że w tym okresie jest szczególnie nerwowe i drażliwe.
- Nie udowadniaj wciąż swojej racji. Zamiast stawiać kropkę nad „i” czasami powstrzymaj się od pouczania, oceniania, czy porównań. Po prostu przemilcz pewne sprawy.
- Uważaj na słowa. Jeśli brakuj ci racjonalnych argumentów, łatwo o te, które skutecznie ranią. Słowa, które godzą w poczucie wartości młodego człowieka dolewają oliwy do ognia.
Czy już wszystko stracone?
Co robić, jeśli rodzice nastolatka do tej pory nie stali się dla niego autorytetem? W sposób świadomy, lub nie, oddalili się lub zawiedli go? Wiek dorastania to czas podsumowania dotychczasowych wysiłków. Zaufania nie da się szybko zdobyć, czy odzyskać. Przyda się cierpliwość, determinacja i poświęcenie. Dziecko będzie się długo broniło, zanim pozwoli się do siebie zbliżyć; może być agresywne, obojętne, mściwe, bo tak wyraża swój żal. Kredyt zaufania i umiejętność wybaczania mogą, choć nie muszą zaprocentować w przyszłości. Ból mija. Warto próbować wciąż na nowo.
