Dzieci nie mają jednakowych predyspozycji do stawiania sobie wyzwań. To kwestia osobowości, temperamentu, a przede wszystkim wychowania. Chłopcy walczą o wygraną częściej i bardziej zajadle niż dziewczynki. Jednak ambicje wcale nie muszą iść w parze z bezwzględną rywalizacją. Możesz nauczyć dziecko dążenia do osiągnięć, dzięki znajomości zasad zdrowej konkurencji i umiejętnego wspierania.
Dzieci, które są wychowywane w duchu współpracy, a nie rywalizacji, mają wprawdzie mniej spektakularne osiągnięcia, ale są za to bardziej wrażliwe, wytrwałe, trudniej się zniechęcają. A przede wszystkim: są szczęśliwe. Przeżywają dzieciństwo we właściwym tempie. Choć wielu rodziców marzy, żeby ich dziecko z tupetem walczyło w przyszłości o prestiżowe posady i przepychało się przez życie łokciami, warto wiedzieć, że coraz więcej „ludzi sukcesu” nie potrafi ułożyć sobie prywatnego życia, szybko wypalają się w pracy.
Już od najmłodszych lat dzieci uwielbiają porównywać swoje umiejętności: kto szybciej dojedzie rowerem do zakrętu, kto wyżej skoczy, a nawet o to, kogo bardziej kocha siostra. Od reakcji rodziców na pierwsze „próby sił” i porażki zależy, jaki stosunek do osiągnięć będzie miało w przyszłości i ile za nie „zapłaci” w sensie emocjonalnym.
Jeśli wciąż podkreślasz, że liczy się tylko wygrana, sprawiasz, że każda okazja sprawdzenia umiejętności staje się dla malucha ogromnym stresem, bo dziecko łączy wygraną z rodzicielską miłością, bez której nie może się obyć. Dziecko przyuczane do odnoszenia sukcesów przestaje rywalizować dla przyjemności, czy poznawania świata, a zaczyna bój o zmiażdżenie przeciwnika po to, by nie zawieść rodziców.
Niestety taka postawa utrwala się. Poczucie wartości jest bardzo chwiejne. Dziecko, także w życiu dorosłym, ma szacunek do siebie tylko wtedy, gdy jest chwalone, za to walczy lub obwinia siebie, kiedy słyszy krytyczne słowa pod swoim adresem. Uważa, że zasługuje na miłość rodziców (w przyszłości- partnera, dziecka) kiedy osiągnie coś wyjątkowego, więc będzie miało tendencje perfekcjonistyczne lub skłonność do przepracowywania się. Jeśli oczekiwane zwycięstwo nie nadchodzi, traci grunt pod nogami, a jedyne, czego wtedy pragnie, to zagłuszyć strach i wyrzuty sumienia. Zwłaszcza, kiedy rodzice krytykują, karzą i zarzucają pretensjami, dzieci są podatne na uzależnienia i choroby układu nerwowego. Stają się agresywne i zbuntowane, albo wręcz przeciwnie- depresyjne, zamknięte się we własnym świecie.
Dziecko zmuszone do ścigania się z innymi musi przedwcześnie radzić sobie z przegraną. 5-6- latki nie potrafią jeszcze odpowiednio jej sobie wytłumaczyć. Myślą, że są gorsze od innych. Z obawy przed kolejnym niefartem stronią od grupowych zajęć. Każda najmniejsza porażka wydaje się dla nich wielkim dramatem, a kiedy uda się wygrać- przeceniają własne możliwości i zadzierają nosa.
Jeśli twoje dziecko nie jest w stanie cieszyć się z zabawy dopóki nie zwycięży, chętnie się uczy tylko wtedy, gdy ma pierwsze wyniki w grupie, czas na zmianę metod wychowawczych.
Poradnik zdrowej rywalizacji
Nie mów:
- „Nie daj się prześcignąć, nie bądź ofermą” (zachęcanie do rywalizacji poparte obraźliwymi słowami)
- „Ja w twoim wieku byłem w tym najlepszy” (odniesienie do siebie w przeszłości)
- „zobacz, to łatwe, mi się udało” (porównywanie do własnych osiągnięć, konkurowanie z dzieckiem)
- „on osiąga to bez trudu” (porównania do rówieśników lub rodzeństwa)
- jeśli dziecko czeka konkurs, czy rywalizacja, nie mów, że czekasz na wygraną, np. „wiem, że wygrasz”, „nie zawiedź mnie, nie zrób mi wstydu” (łączenie wygranej z miłością i akceptacją rodzica)
- „jeśli nie wygrasz, nic w życiu nie osiągniesz”- (demonizowanie znaczenia wygranej, straszenie przegraną)
- „dlaczego nie pierwsze miejsce?”, kiedy zajmuje drugie, (wygórowane oczekiwania)
- „niczego w życiu nie osiągniesz” (przewidywanie porażki, osłabianie wiary w siebie, kiedy dziecku coś nie wychodzi)
- „pokaż innym (kolegom, nauczycielce), na co cię stać!- wyrabianie w dziecku zewnętrznej motywacji do sukcesu.
- „jesteś mądrzejszy niż Jaś”- (wyrabianie poczucia wyższości nad innymi)
Nie:
- nie obarczaj mnóstwem pozalekcyjnych zajęć. Dziecko ma prawo do zabawy, kiedy już odrobi lekcje. Kiedy nie pozostaje już czasu na zabawę, odbije się to negatywnie na jego emocjonalnym rozwoju.
- nie wystawiaj dziecka do konkursów bez jego przyzwolenia, lub do rodzinnych występów.
- nie zmuszaj do osiągania wybitnych wyników w dziedzinie, w której wcale nie czuje się mocne.
- nie nagradzaj za osiągnięcia drogimi prezentami czy pieniędzmi. Stosuj raczej pochwały, czy symboliczne drobiazgi.
- nie martw się jeśli dziecko według ciebie nie potrafi przegrywać, daj mu czasem wygrać ze sobą.
Tak:
- mów dziecku, żeby się uczyło po to, by potrafiło sobie radzić w życiu i umiało zastosować szkolną mądrość w odpowiedniej sytuacji.
- chwal za każde osiągnięcie i postęp, okazuj wiarę w dziecko, pozwól na błędy. Jeśli coś się nie powiedzie, powiedz: „uda ci się kiedy indziej, nie wszystkim wychodzi za pierwszym razem.” lub „Świat się nie kończy na jednej wpadce. Następnym razem będzie lepiej, jeśli tylko się postarasz”
- najlepszą zachętą będzie porównywanie jego obecnych wyników do uzyskanych poprzednio, np. „Zobacz, tym razem skoczyłeś dalej!”
- jeśli dziecko uczestniczy w grze sportowej, powiedz: „W sporcie najważniejsze jest uczenie się, podejmowanie wysiłku i zabawa. Baw się dobrze!”
- ucz dziecko przegranej. Zamiast mówić: „wygrasz następnym razem”, lub pocieszać „jesteś szybki”, „jesteś wspaniałym artystą”, lepiej opowiedz, że ludzie mają różne zdolności czy siłę i rozwijają się w różnym tempie. Zawsze dodawaj, że kochasz je bez względu na przegraną.
- Śledź uważnie zainteresowania malucha- funduj mu dodatkowe lekcje tylko wtedy, kiedy podchodzi do zajęć z pasją i radością. Zmobilizujesz dziecko do osiągania sukcesu, zachęcając, by robiło coś istotnego najlepiej i najwytrwalej jak umie i to dla własnej satysfakcji.
- Bądź dla dziecka wzorem: pokazuj mu, że warto się uczyć, czytać książki, czy trenować, żeby być bardziej bystrym, lub sprawnym. Podkreślaj, że posiadanie wiedzy to duża przyjemność, bo rozumiemy, co dzieje się w otaczającym świecie.
